Sprawdź, czy w przypadku twojego dziecka można już mówić o gotowości szkolnej, czy powinno jeszcze pozostać w przedszkolu.

Gotowość (dojrzałość) szkolna oznacza osiągnięcie przez dziecko takiego poziomu rozwoju intelektualnego, społeczno-emocjonalnego i fizycznego, który pozwala mu sprostać wymaganiom stawianym przez szkołę. W związku z tym gotowość szkolna w dużej mierze zależy od harmonijnego rozwoju dziecka we wszystkich tych strefach. Aby przebiegał on bez przeszkód, w przedszkolu realizuje się roczny obowiązek przygotowania do nauki w szkole. Podstawa Programowa Wychowania Przedszkolnego wyznacza nauczycielom liczne cele pracy dydaktyczno-wychowawczej, dzięki której dzieci mają zdobyć kompetencje i umiejętności niezbędne do podjęcia edukacji szkolnej.

Jak wiadomo dzieci w tym samym wieku mogą być w różnym stopniu przygotowane do rozpoczęcia nauki w szkole. Gotowość (dojrzałość) szkolna jest ważnym pojęciem w pedagogice i psychologii edukacji, pomagającym ustalić, czy dziecko jest gotowe do pójścia do szkoły. Kilka lat temu zespół polskich specjalistów ds. edukacji przygotował metodę badawczą, która pomaga nauczycielom w przedszkolu przeprowadzić badanie dojrzałości szkolnej. Twórcy SGE-5 rozróżniają dwa pojęcia. Pierwsze to gotowość szkolna, która wiąże się ze zdobywaniem i stosowaniem wiedzy, osiąganiem samodzielności i niezależności, udziałem w życiu grupy rówieśniczej, zmianą dominującej formy aktywności z zabawy na naukę, opanowaniem umiejętności pisania i czytania.

Drugim pojęciem jest gotowość do uczenia się. Według specjalistów gotowość ta wyraża się w spełnieniu następujących warunków:

• zainteresowanie dziecka uczeniem się, chęć bycia uczonym i samodzielnego uczenia się,
• trwałość zainteresowania, kontynuowanie uczenia się pomimo trudności i niepowodzeń,
• osiąganie postępów, choćby niewielkich, w uczeniu się.

Głównym narzędziem badania gotowości szkolnej jest obserwacja zachowania dziecka przez nauczyciela. Obserwacja to zbieranie danych na drodze spostrzeżeń. „Nauczyciele przedszkola korzystają z niej w codziennej pracy. Przyglądają się zachowaniu dzieci, zapamiętują, a niekiedy notują, w jaki sposób poszczególne z nich reagują w różnych sytuacjach, jak się bawią, mówią i wyglądają danego dnia, w jakim są nastroju. Dostrzegają, czym dzieci są zainteresowane, co potrafią i jak kontaktują się z innymi dziećmi i z dorosłymi”. W wyniku obserwacji nauczyciel przygotowuje diagnozę przedszkolną dziecka, którą w formie pisemnej pod koniec roku szkolnego przekazuje rodzicowi. Diagnoza powinna zawierać informacje na temat mocnych i słabych stron dziecka.

Dojrzałość fizyczną i intelektualną dziecka możemy sprawdzić obserwując jego wyniki i sposób wykonywania konkretnych zadań. Trudniejsza wydaje się obserwacja gotowości emocjonalnej i społecznej malucha. Na tę gotowość składają się takie cechy jak samodzielność, zaradność, łatwość nawiązywania kontaktów, współdziałanie, podejmowanie zadań, ponoszenie odpowiedzialności. Odgrywają one bardzo ważną rolę w przystosowaniu się do szkoły, osiąganiu sukcesów i radzeniu sobie z porażkami.

Druga bardzo ważna kwestia polega na tym, że często możemy zaobserwować różny poziom dojrzałości emocjonalnej u dzieci w tym samym wieku. To naturalne zjawisko, które jest spowodowane wieloma czynnikami: cechami osobowości dziecka, różnymi warunkami rodzinnymi, odmiennymi modelami wychowania. Każde dziecko ma swoje własne tempo rozwoju emocjonalnego. Nie oznacza to jednak, że nie można go w tym rozwoju wspierać – wręcz przeciwnie. Jeżeli zauważamy niepokojące zachowania dziecka lub informują nas o nich nauczyciele, warto zastanowić się nad źródłem tych zachowań i spróbować dokonać zmian. W sytuacji, gdy brakuje nam pomysłów, warto skorzystać z pomocy specjalistów – pedagoga lub psychologa dziecięcego – którzy zaproponują nowe metody pracy, udzielą informacji na interesujące nas tematy i zapewnią wsparcie emocjonalne.

Oczywistością jest, że rodzic najlepiej zna swoje dziecko. Warto jednak zaufać również opinii wychowawcy w przedszkolu – pamiętajmy, że dziecko spędza w tej placówce bardzo wiele godzin i nauczyciele mają mnóstwo okazji do obserwacji zachowań i sytuacji, które nie występują w domu. Najwięcej korzyści dla dziecka przyniesie udana współpraca rodziców z nauczycielami.

Aktualnie obowiązkiem szkolnym objęte są dzieci kończące 7 lat. Te, które mają 6 lat, mogą pójść do pierwszej klasy, ale już nie muszą. Co istotne, nie muszą nawet mieć przygotowania przedszkolnego, tzw. zerówki (które było wymagane uprzednio). Uczniem może bowiem zostać także dziecko, które w ogóle nie chodziło do przedszkola. Rodzic musi jedynie pójść z nim na badanie do poradni psychologiczno-pedagogicznej w celu oceny dojrzałości szkolnej – jeśli malec uzyska pozytywną opinię, można już kupować mu tornister.

Istnieją sytuacje, gdy obowiązek szkolny można odroczyć nawet o kilka lat – taką możliwość mają dzieci z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego (z niepełnosprawnością intelektualną, ruchową, sprzężoną, z całościowymi zaburzeniami rozwoju ze spektrum autyzmu, w tym z zespołem Aspergera). Te dzieci mogą uczyć się w oddziałach przedszkolnych do końca roku szkolnego w roku kalendarzowym, w którym kończą 9 lat.

 

Arkusz obserwacji do badania dojrzałości szkolnej

Instrukcja- część zaznaczona na czerwono oznacza wysoki poziom wykonania zadania.

Arkusz nie zawiera zadań języka obcego nowożytnego- języka angielskiego

 

Część I. Warstwa biologiczna

 

Zadanie 1. (skakanka i piłka)

Skacze 3 razy na dwóch nogach.   Skacze 3 razy na jednej nodze.

Przechodzi stopa za stopą wzdłuż skakanki (rozciągniętej na podłożu). Wykonuje 3 przysiady.

Stoi na jednej nodze (minimum 5 sekund). Stoi na jednej nodze z zamkniętymi oczami (około 3–4 sekund).

Biegnie do mety (dystans około 20 metrów).

Skacze przez skakankę.   Rzuca do mnie piłkę.   Kopie piłkę.

Zadanie 2. (klocki, kredki, kartka, plastelina, farby, załącznik a, nożyczki)

Buduje z klocków wieżę.   Rysuje kredkami ulubioną zabawkę.

Lepi z plasteliny zwierzątko.   Maluje farbami siebie.

Wydziera z papieru kwiatek.   Wycina figury (załącznik a).

 

Zadanie 3. Wymień zagrożenia zdrowia i życia człowieka płynące z otoczenia.

Wymienia więcej niż 2 zagrożenia. 

Zadanie 4. Wymień zasady dbałości o zdrowie.

Wymienia więcej niż 2 zasady. 

Zadanie 5. (kredki, kartka, gazeta, łyżeczka, kubek z sokiem) Rysuje słoneczko.  Jedną ręką zgniata gazetę w kulkę.

Jedną ręką miesza łyżeczką sok w kubku.

Zadanie 6. (drzwi, butelka, rolka po folii aluminiowej)

Patrzy przez dziurkę od klucza.  Zagląda do butelki. Patrzy przez lunetę (np. przez rolkę po folii aluminiowej) na Księżyc.

 

Część II. Warstwa psychologiczna

 

Zadanie 7. (załącznik b- zadanie wykonane w przedszkolu- grupa Gumisie; można wykorzystać dowolny obrazek; nożyczki)                                                                                                             Rozetnij obrazek wzdłuż linii. Ułóż obrazek z otrzymanych puzzli.   

 

Układa z puzzli obrazek – samodzielnie, sprawnie i szybko.

 

Zadanie 8. (załącznik c, ołówek, kredki)                                                                              Uzupełnij linie jak we wzorach.

Prawidłowo uzupełnia linie we wszystkich wzorach.

 

Zadanie 9. (załącznik d i ołówek)                                                                                      Dokończ rysować szlaczki.

Rysuje prawidłowo 3 szlaczki.

 

Zadanie 10. (załącznik e i ołówek)                                                                                            Rysuj po śladach.

Rysuje dokładnie po śladach.

Zadanie 11. (załącznik f i ołówek)

Narysuj samodzielnie przedstawione figury.

Dokładnie odwzorowuje kształty figur.

Zadanie 12. Dokładnie odwzorowuje kształty liter.

Zadanie 13. Samodzielnie podejmuje próby pisania.

Zadanie 14. Wyjaśnij, co oznaczają podane słowa:
 rakieta, róża, lokówka, Mars, biblioteka, ananas, ważenie, mierzenie, telefonowanie

Wyjaśnia znaczenie 7–9 słów. Próbuje definiować, podając nazwy ogólne.

 

Zadanie 15. (załącznik g)                                                                                                Przyjrzyj się kolejnym obrazkom. Ułóż opowiadanie na ich podstawie.

Opowiada, posługując się zdaniami rozwiniętymi. Podaje przyczynę i skutek zdarzenia.

 

Zadanie 16. (będą potrzebne klocki) Posłuchaj zdań. Po każdym usłyszanym zdaniu weź jeden klocek.

Adam ogląda film. To jest film o leśnych zwierzętach. Opowiada on o wiewiórce. Wiewiórka zbiera orzechy laskowe. Zanosi je do dziupli. Będzie miała zapasy na zimę.

Bierze tyle klocków, ile jest zdań w tekście.

Zadanie 17. (nożyczki i kartka papieru) Odetnij z kartki trzy paski. Każdy pasek oznacza zdanie. Posłuchaj zdań. Rozetnij każdy pasek na tyle części, z ilu słów składa się czytane zdanie.

Wiewiórka ma orzechy. Sosna jest drzewem iglastym. Ciało niedźwiedzia pokrywa gęste futro.

Prawidłowo określa liczbę słów w 3 zdaniach.

Zadanie 18. Podziel na sylaby usłyszane słowa:

 sala, noga, sowa, domy, kapusta, żyrafa, kaktusy, butelka, telewizor, hipopotam, długopisy, kaloryfer

Dzieli na sylaby 11–12 słów.

Zadanie 19. Podziel na głoski podane słowa: dom, las, kot, hak lody, rura, budy, sery sroka, kapusta, bałwan, telefon

Dzieli na głoski 11–12 słów.

Zadanie 20. Zna litery.

Zadanie 21. Układa wyrazy z liter.

Zadanie 22. Układa zdania z wyrazów.

Zadanie 23. Czyta zdania całymi wyrazami.

Zadanie 24.  Wymienia nazwy 3 warzyw. Wymienia nazwy 3 owoców. Wymienia nazwy 3 zwierząt występujących w Polsce. Wymienia nazwy 3 zwierząt egzotycznych. Wymienia nazwy 3 zjawisk atmosferycznych. Wymienia nazwy 3 przedmiotów przyciąganych przez magnes lub nazwy  3 przedmiotów tonących w wodzie. Wymienia 3 sposoby ochrony środowiska naturalnego. Wymienia nazwy pojazdów: lądowych, wodnych i powietrznych. Określa, przy jakim kolorze na sygnalizatorze można przechodzić przez ulicę.

Zadanie 25. 

 A. Wskaż części ciała: czoło, brzuch, szyja, lewa ręka, stopy, broda, prawe oko.

Wskazuje wszystkie wymienione części ciała.

B. Nazwij wskazane części ciała: plecy, lewa noga, prawe ucho, nos, usta, policzki, oczy.

Nazywa wszystkie wskazane części ciała.

 

Zadanie 26. (załącznik h)

Obejrzyj obrazek. Powiedz, co jest: na, pod, nad, między, w, po lewej stronie, po prawej stronie.

Rozumie znaczenie terminów: nad, pod, na, w, po prawej stronie, po lewej stronie, między.

 

Zadanie 27. Wymień nazwy kolejnych dni tygodnia.

Wymienia nazwy kolejnych dni tygodnia.

Zadanie 28. Wymień nazwy kolejnych miesięcy.

Wymienia nazwy kolejnych miesięcy.

Zadanie 29. (przedmioty do liczenia)  Daj mi: 2 patyczki, 5 patyczków, 7 patyczków, 9 patyczków, 10 patyczków.

Liczy na konkretach do 10.

Zadanie 30. Określa równoliczność i nierównoliczność zbiorów poprzez samo dzielne przeliczanie ich elementów.

Porównuje liczebność zbiorów poprzez łączenie ich elementów w pary.  

Zadanie 31. Odczytuje cyfry oznaczające liczby od 0 do 10.  

Zadanie 32. (patyczki lub przedmioty do liczenia)

Weź 2 patyczki. Dołóż 3 patyczki. Ile masz razem patyczków?

 Weź 3 patyczki. Dołóż 4 patyczki. Ile masz razem patyczków?

Weź 4 patyczki. Dołóż 6 patyczków. Ile masz razem patyczków?

Dodaje na konkretach w zakresie 10.

Zadanie 33. (patyczki lub inne przedmioty do liczenia)

Weź 5 patyczków. Odsuń 3 patyczki. Ile patyczków zostało?

Weź 7 patyczków. Odsuń 4 patyczki. Ile patyczków zostało?

Weź 10 patyczków. Odsuń 6 patyczków. Ile patyczków zostało?

Odejmuje na konkretach w zakresie 10.

Zadanie 34.  Rozróżnia i nazywa podstawowe figury geometryczne (koło, trójkąt, prostokąt, kwadrat).

Rozróżnia i nazywa przynajmniej 3 figury geometryczne.

Zadanie 35. A. Posłuchaj 3 razy rymowanki. Powtórz ją.

Oczy służą do patrzenia, nosem świat wąchamy. Uszy słyszą to i owo. Buzią smak badamy.

Powtarza rymowankę bezbłędnie.

 

Zadanie 36.  (załącznik i)

 Przyjrzyj się obrazkowi. Odwróć go na drugą stronę i powiedz, co jest na nim narysowane.

Wymienia 7 elementów obrazka.

 

Zadanie 37.  Zobacz, co robię, powtórz moje ruchy:

-podskok, klaśnięcie, przysiad,

 -obrót w miejscu, stanie na jednej nodze, klaśnięcie,

-siad na podłodze, klaśnięcie, podskok,

- tupnięcie nogą, przysiad, skłon.

Powtarza bezbłędnie 3 szeregi ruchów.

Zadanie 38.  Obserwujemy dziecko, np. podczas rysowania.

Zwracamy uwagę: • czy do zadania przystępuje samo, czy wymaga dodatkowych poleceń, • czy skupia się na zadaniu, • czy doprowadza zadanie do końca, • jak długo potrafi się skupić na zadaniu.

Samodzielnie przystępuje do zadania, potrafi się skupić na nim około 20 minut; doprowadza zadanie do końca.

 

Część III. Warstwa socjologiczna

Cechy rozwoju społeczno-emocjonalnego

 

Zadanie 39.

Jak masz na imię? Jak się nazywasz? Ile masz lat? Jaki jest twój adres zamieszkania? Kto z tobą mieszka? Jakie imiona mają twoi rodzice? Gdzie pracuje mama? Co robi? Gdzie pracuje tata? Co robi? Jak się nazywa państwo, w którym mieszkasz? Jak się nazywa stolica Polski? Jak nazywa się najdłuższa rzeka w Polsce? Jak wyglądają godło i flaga Polski? Czy rozpoznasz hymn Polski?

Zadanie 40. Stosunek do norm

Podporządkowuje się umowom i zakazom.  

Zadanie 41. Podporządkowanie

Podporządkowuje się poleceniom dorosłych.

Zadanie 42. Stosunek do dorosłych

Chętnie wchodzi w relacje z dorosłymi.

Zadanie 43. Stosunek do rówieśników

Nie wchodzi w konflikty z dziećmi. Nie jest agresywne.

Zadanie 44. Współpraca z rówieśnikami

Chętnie współpracuje z rówieśnikami.

Zadanie 45. Rozstanie z opiekunem

Spokojnie rozstaje się z opiekunem przed zajęciami.

Zadanie 46. Kontrola emocji

Kontroluje swoje emocje.

Zadanie 47  Reakcja na trudności

Napotkane trudności wywołują w nim lęk, ale stara się je pokonać.

Zadanie 48. Dojrzałość emocjonalna

Stara się być niezależne.

Zadanie 49. Asertywność

Przejawia postawę asertywną oraz broni praw innych.

Zadanie 50. Tolerancja

Szanuje odmienność innych ludzi.

Zadanie 51.Samoobsługa

Myje i wyciera ręce i twarz, myje zęby. Nakrywa do stołu i sprząta po posiłku. Posługuje się sztućcami. Korzysta z toalety bez pomocy osoby dorosłej. Ubiera się i rozbiera. Zapina i rozpina guziki. Wiąże sznurowadła.

Zadanie 52. Samodzielność

Utrzymuje porządek wokół siebie. Radzi sobie w różnych sytuacjach w przedszkolu. W sytuacjach zabawowych potrafi przewidzieć skutki swojego działania. Organizuje sobie zabawy swobodne. Decyduje w sytuacjach wymagających wyborów (np. doboru materiału plastycznego do zajęć, kolegów do zabaw itp.).

 

Część IV. Warstwa kulturologiczna

 

Zadanie 53. Sztuki piękne i architektura

Rozróżnia dzieła: malarskie, rzeźbiarskie i architektoniczne.

Zadanie 54.  (praca plastyczna dziecka na dowolny temat) Ekspresja plastyczna

Wykonuje prace plastyczne na dany temat na wysokim poziomie (prace zgodne z tematem, prawidłowo zagospodarowana przestrzeń, bogactwo kolorystyki,

 zachowane proporcje, prace estetyczne, itp.).

Zadanie 55. Ekspresja muzyczna

Śpiewa piosenki na wysokim poziomie (zgodnie z linią melodyczną, rytmem,

 we właściwym tempie, itp.).

Zadanie 56. Teatr i film

Wymienia nazwy związane z teatrem i filmem.

Zadanie 57. Estetyka otoczenia

 Podaje różnice pomiędzy porządkiem a bałaganem.

Zadanie 58. Technika

 Wymienia nazwy co najmniej 5 urządzeń technicznych służących poprawie komfortu życia człowieka.

 

Część V. Warstwa duchowa

 

Zadanie 59.Świat wartości

Odróżnia dobro od zła (na podstawie obrazka bądź utworu literackiego).

Zadanie 60. Wzorce osobowościowe

Wymienia osoby (autentyczne lub fikcyjne) – wzory aksjologiczne godne naśladowania – oraz podaje ich cechy.

Zadanie 61. Poczucie własnej wartości i sprawstwa

Wymienia swoje mocne strony i określa sposób ich wykorzystania w życiu.

Zadanie 62. Wrażliwość moralna

Przejawia wrażliwość moralną (np. zawstydzenie i poczucie winy) oraz stara się zrekompensować wyrządzone krzywdy.

 

Ad. Część III. Warstwa socjologiczna

Stosunek do rówieśników pochodzących z innych krajów i kultur

Dostrzega i akceptuje tożsamość innych (wymienia różnice, np. kolor skóry, język, sposób ubierania się, i podobieństwa, np. potrzeba zabawy, wspólne zainteresowania, istniejące między nim a innymi dziećmi, i – bez względu na nie – podejmuje wspólne działania).

 

Podsumowanie

Ocena gotowości szkolnej powinna służyć wspieraniu rozwoju dziecka. Informacja o stopniu gotowości szkolnej jest ważna dla rodziców i nauczycieli przy podejmowaniu decyzji dotyczących edukacji dziecka, a przekazana nauczycielom w szkole ułatwi im zaplanowanie pracy z uwzględnieniem potrzeb edukacyjnych dziecka.

Wiele dzieci uzyska wyniki odpowiadające średnim stopniom gotowości szkolnej, część dzieci będzie miała wyniki jednolicie wysokie lub niskie.

 

Przed dziećmi kilka miesięcy do podjęcia nauki w szkole podstawowej. W codziennym życiu jest wiele sytuacji, które rodzice mogą świadomie wykorzystać, aby pomóc swoim dzieciom osiągnąć lepszą gotowość szkolną.